ดื่มให้พอ หรือรอให้ขาด? | ผลสำรวจอนามัยโพล

สุนิษา มะลิวัลย์

กรมอนามัย ได้ดำเนินการสำรวจอนามัยโพล เรื่อง “ดื่มให้พอ หรือรอให้ขาด?”  เพื่อสำรวจความคิดเห็นความกังวลและพฤติกรรมของประชาชนเกี่ยวกับการบริโภคน้ำ สำหรับนำมาประกอบการวางแผน และการสื่อสารสร้างความรอบรู้ด้านอนามัยสิ่งแวดล้อม โดยสำรวจระหว่างวันที่ 1 – 28 กุมภาพันธ์ 2568  มีผู้ตอบ 753 คน สรุปผลการสำรวจ ดังนี้

จากผลสำรวจอนามัยโพล เรื่อง “ดื่มให้พอ หรือรอให้ขาด?”  พบว่า แหล่งน้ำดื่มที่คนส่วนใหญ่ดื่มบ่อยมากที่สุด 3 อันดับแรก ได้แก่ น้ำบรรจุขวดปิดสนิท ร้อยละ 63.56 รองลงมา คือ น้ำประปาผ่านเครื่องกรองในบ้าน ร้อยละ 33.91 น้ำบรรจุถัง 20 ลิตร ร้อยละ 20.85 ตามลำดับ

เมื่อถามถึงระดับความพึงพอใจต่อแหล่งน้ำดื่ม พบว่าผู้ตอบมีความพึงพอใจในระดับมากที่สุด 3 อันดับแรก คือ น้ำบรรจุขวดปิดสนิท โดยมีคะแนนเฉลี่ยความพึงพอใจที่ 2.68 รองลงมาคือ น้ำประปาผ่านเครื่องกรองในบ้าน
มีคะแนนเฉลี่ยความพึงพอใจที่ 2.50 และความพึงพอใจตู้น้ำดื่มหยอดเหรียญ มีคะแนนเฉลี่ยความพึงพอใจที่ 2.34 ตามลำดับ

ทั้งนี้ พบว่าความคิดเห็นเกี่ยวกับน้ำประปาดื่มได้ในแต่ละพื้นที่มีความแตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ  ซึ่งหมายความว่าพื้นที่ที่อยู่อาศัย มีอิทธิพลต่อความเชื่อมั่นเกี่ยวกับคุณภาพของน้ำประปา โดยพบผู้ที่คิดว่า “น้ำประปาดื่มได้” เป็นเรื่องจริง ร้อยละ 41.57 ซึ่งส่วนใหญ่อยู่ในพื้นที่เทศบาลนคร เทศบาลเมืองและเทศบาลตำบล ส่วนผู้ที่คิดว่า “น้ำประปาดื่มได้” เป็นเรื่องไม่จริง ร้อยละ 51.00 ซึ่งส่วนใหญ่อยู่ในพื้นที่ กรุงเทพมหานคร นนทบุรี และสมุทรปราการ ในขณะที่มีผู้ที่ไม่ทราบมาก่อนว่าน้ำประปาดื่มได้ ร้อยละ 7.44 ส่วนใหญ่เป็นผู้ที่อยู่ในพื้นที่
องค์การบริหารส่วนตำบล

โดยผู้ที่คิดว่าน้ำประปาดื่มได้จริง ให้เหตุผลว่า เพราะมีระบบการผลิตน้ำประปาที่ได้มาตรฐาน ที่ร้อยละ 74.61 รองลงมาคือ ได้รับการการันตีจากกรมอนามัย ร้อยละ 37.30 และคุณภาพการทำงานของผู้ผลิต และสะอาดดื่มได้ ปลอดภัยจากสารเคมี ร้อยละ 13.79 ตามลำดับ อย่างไรก็ตามเมื่อถามถึงสิ่งที่กังวลเกี่ยวกับน้ำประปา พบว่าผู้ตอบส่วนใหญ่กังวลเรื่องความสะอาดของสถานที่ผลิต (แหล่งผลิต/ผู้ผลิต และน้ำที่ใช้ผลิต) ร้อยละ 61.89 รองลงมาคือ ระบบการผลิตไม่ได้ตามมาตรฐาน ร้อยละ 44.49 และน้ำประปา/น้ำดื่ม ขาดแคลนในฤดูแล้ง ร้อยละ 31.21 นอกจากนี้ มีผู้ที่ให้ข้อคิดเห็นเพิ่มเติมเกี่ยวกับประเด็นที่กังวลเกี่ยวกับน้ำประปา ได้แก่ เรื่องไม่มั่นใจในความสะอาดของท่อส่งน้ำที่ต่อออกมาจากแหล่งผลิตน้ำประปา มีท่อชำรุด หรือปนเปื้อนระหว่างทาง ท่อส่งน้ำที่ไม่ได้มาตรฐานความสะอาดและไม่มีหน่วยงานตรวจสอบ  โดยเฉพาะส่วนภูมิภาค

สำหรับวันน้ำโลก ในวันที่ 22 มีนาคม ของทุกปี องค์การสหประชาชาติ (UN) กำหนดให้เป็นวันน้ำโลก (World Water Day) ในปี 2568 นั้น ใช้ธีมว่า “Glacier preservation” หรือ การอนุรักษ์ธารน้ำแข็ง ซึ่งผู้ตอบแบบสำรวจส่วนใหญ่มีความเห็นว่ากิจกรรมที่จะเป็นประโยชน์ที่สุดในวันน้ำโลกนี้ คือ กิจกรรมอนุรักษ์แหล่งน้ำเพื่อให้ใช้ได้ถึงคนรุ่นถัดไป ร้อยละ 88.56 รองลงมาคือ เฝ้าระวังภัยพิบัติร่วมกับประเทศเพื่อนบ้าน ร้อยละ 5.85 และการแบ่งปันน้ำระหว่างพรมแดนอย่างยุติธรรม ร้อยละ 5.19 ตามลำดับ

ข้อเสนอจากผลสำรวจ

จากผลการสำรวจอนามัยโพล มีข้อเสนอให้สำนักสุขาภิบาลอาหารและน้ำ กองส่งเสริมความรอบรู้และสื่อสารสุขภาพ และหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง นำผลสำรวจอนามัยโพลไปใช้ประโยชน์ดังนี้   

     1. เป็นข้อมูลประกอบในการวางแผนเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการดำเนินงานด้านการจัดการน้ำบริโภค โดยการบูรณาการความร่วมมือกับหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง ดังนี้

• ประสานหน่วยงานที่เกี่ยวข้องตรวจสอบและกำกับติดตามสถานที่ผลิตน้ำบรรจุถัง 20 ลิตร และ
  ตู้น้ำดื่มหยอดเหรียญให้เป็นไปตามมาตรฐานคุณภาพน้ำอย่างสม่ำเสมอ เนื่องจากมีคนนิยม
  ใช้บริการแต่ได้รับคะแนนความพึงพอใจน้อย ควรเร่งแก้ไขปัญหาด้านคุณภาพน้ำ
  ด้านสุขลักษณะ และการบำรุงรักษา เพื่อยกระดับมาตรฐานและสร้างความมั่นใจให้กับประชาชน
• การยกระดับคุณภาพน้ำประปาและสร้างความเชื่อมั่นให้กับประชาชนโดยมุ่งเน้นปรับปรุง
  ระบบผลิตน้ำประปาให้ได้มาตรฐานและตรวจสอบระบบผลิต ท่อส่งน้ำประปา รวมถึงความชำรุดของท่ออย่างสม่ำเสมอ เพื่อลดความวิตกกังวลของประชาชนเกี่ยวกับความสะอาดของน้ำประปาและความเสี่ยงจากการปนเปื้อน โดยเฉพาะประปาในส่วนภูมิภาค
• เฝ้าระวังคุณภาพน้ำบริโภคให้สะอาดปลอดภัยได้มาตรฐานตามเกณฑ์คุณภาพน้ำประปาดื่มได้อย่างต่อเนื่อง เพื่อสร้างความมั่นใจให้กับประชาชนว่าได้รับน้ำบริโภคที่สะอาด ปลอดภัย
  ได้มาตรฐาน

      2. การสื่อสาร สร้างความรอบรู้ เพื่อสร้างความเข้าใจให้ประชาชนมีความรู้เกี่ยวกับประเด็น น้ำประปาดื่มได้ เนื่องจากผลการสำรวจ พบผู้ตอบ ร้อยละ 51 คิดว่าน้ำประปาดื่มได้ไม่จริง ดังนั้นจึงควรสร้างความรู้ความเข้าใจให้ประชาชน โดยเฉพาะผู้ที่อยู่ในพื้นที่ กทม. นนทบุรี และสมุทรปราการ ได้รับรู้ถึงข้อมูลดังกล่าว เพื่อการนำน้ำ
มาอุปโภคบริโภคในชีวิตประจำวันได้อย่างมั่นใจ

      3. วันน้ำโลก ในวันที่ 22 มีนาคม 2568 นี้ มีธีมว่า Glacier Preservation" หรือการอนุรักษ์ธารน้ำแข็งควรมีการบูรณาการจัดกิจกรรมที่สร้างความตระหนักรู้เกี่ยวกับผลกระทบของการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศต่อคุณภาพแหล่งน้ำในประเทศไทย ที่เชื่อมโยงการอนุรักษ์แหล่งน้ำ และใช้น้ำอย่างประหยัดกับวิกฤตภัยแล้งเพื่อให้ประชาชนเห็นความสำคัญของการอนุรักษ์ทรัพยากรน้ำในระดับโลก และสร้างเครือข่ายความร่วมมือระหว่างหน่วยงาน ทั้งภาครัฐ เอกชน และประชาชน ในการอนุรักษ์และใช้ทรัพยากรน้ำอย่างยั่งยืน

1. คุณดื่มน้ำจากแหล่งใดบ่อยครั้งที่สุด ?

แหล่งน้ำดื่มที่ผู้ตอบแบบสำรวจส่วนใหญ่นิยมใช้ 3 อันดับแรก ได้แก่ น้ำบรรจุขวดปิดสนิท ร้อยละ 63.56 รองลงมา คือ น้ำประปาผ่านเครื่องกรองในบ้าน ร้อยละ 34.00 และน้ำบรรจุถัง 20 ลิตร ร้อยละ 20.85 ตามลำดับ รายละเอียดดังตารางที่ 1

ตารางที่ 1 คุณดื่มน้ำจากแหล่งใดบ่อยครั้งที่สุด ?

2. ความพึงพอใจต่อแหล่งน้ำดื่ม  

แหล่งน้ำดื่มที่ผู้ตอบแบบสำรวจส่วนใหญ่นิยมใช้ และมีความพึงพอใจในระดับมากที่สุด คือน้ำบรรจุขวดปิดสนิท ร้อยละ 71.34 (มีคะแนนเฉลี่ยความพึงพอใจ (จากคะแนนเฉลี่ยตั้งแต่ 1-3) ที่ 2.68) รองลงมาคือ น้ำประปาผ่านเครื่องกรองในบ้าน มีความพึงพอใจในระดับมากที่สุด ร้อยละ 50.78 (มีคะแนนเฉลี่ยความพึงพอใจที่ 2.50)  และพึงพอใจต่อตู้น้ำดื่มหยอดเหรียญในระดับมากที่สุดร้อยละ 39.29  (มีคะแนนเฉลี่ยความพึงพอใจที่ 2.34) ตามด้วยน้ำบรรจุถัง 20 ลิตร  พึงพอใจในระดับมากที่สุด ร้อยละ 31.21  (มีคะแนนเฉลี่ยความพึงพอใจที่ 2.26) ตามลำดับ รายละเอียดดังตารางที่ 2

 ตารางที่ 2  ร้อยละและคะแนนความพึงพอใจตามประเภทแหล่งน้ำดื่ม

(หมายเหตุ: การแสดงผลระดับความพึงพอใจ แสดงเฉพาะประเภทน้ำที่มีจำนวนผู้ตอบ มากกว่า 30 คนขึ้นไป เพื่อให้ได้ข้อมูลที่มากพอในการคำนวนคะแนนเฉลี่ยของความพึงพอใจและสะท้อนสถานการณ์จริงได้)

 3. "น้ำประปา ดื่มได้" จริงหรือไม่?

ผู้ตอบแบบสำรวจส่วนใหญ่ คิดว่า “น้ำประปาดื่มได้” เป็นเรื่องไม่จริง ร้อยละ 51.00 และมีผู้ที่คิดว่า“น้ำประปาดื่มได้” เป็นเรื่องจริง ที่ร้อยละ 41.57 อย่างไรก็ตามมีผู้ที่ไม่ทราบมาก่อนว่าน้ำประปาดื่มได้ ร้อยละ 7.44 เมื่อวิเคราะห์แยกความคิดเห็นต่อน้ำประปาดื่มได้ แยกตามพื้นที่ของผู้ตอบแบบสำรวจเป็น 3 พื้นที่ ได้แก่

        1) พื้นที่ให้บริการของการประปานครหลวง (กปน.) ได้แก่ กรุงเทพมหานคร นนทบุรี และสมุทรปราการ(มีผู้ตอบ 262 คน คิดเป็นร้อยละ 34.79)

        2) พื้นที่รับผิดชอบของเทศบาลนคร เทศบาลเมือง และเทศบาลตำบล ซึ่งเป็นพื้นที่เขตเมือง (มีผู้ตอบ 314 คน คิดเป็นร้อยละ 41.70)

        3) พื้นที่รับผิดชอบขององค์การบริหารส่วนตำบล ซึ่งเป็นพื้นที่เขตชนบท  (มีผู้ตอบ 177 คน คิดเป็นร้อยละ 23.51)

พบว่าผู้ที่คิดว่าน้ำประปาดื่มได้มีความแตกต่างกันในแต่ละพื้นที่อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (P-value < 0.01)โดยการทดสอบด้วย Chi-Square (χ² Test) พบว่า ผู้ที่คิดว่าน้ำประปาดื่มได้ เป็นเรื่องจริง ส่วนใหญ่เป็นผู้ที่อยู่ในพื้นที่เทศบาลนคร เทศบาลเมือง และเทศบาลตำบล (ร้อยละ 52.87) สำหรับผู้ที่ตอบว่า น้ำประปาดื่มได้เป็นเรื่องไม่จริง ส่วนใหญ่อยู่ในพื้นที่กรุงเทพมหานคร นนทบุรี และสมุทรปราการ (ร้อยละ 68.70) และผู้ที่ไม่ทราบมาก่อนว่าน้ำประปาดื่มได้ ส่วนใหญ่เป็นผู้ที่อยู่ในพื้นที่องค์การบริหารส่วนตำบล (ร้อยละ 11.30) รายละเอียดดังตารางที่ 3

ตารางที่ 3 ร้อยละของผู้ที่ตอบว่า "น้ำประปาดื่มได้" จริงหรือไม่? และแยกตามพื้นที่อยู่อาศัยตามเขตการปกครอง

4. ทำไมคุณถึงคิดว่าน้ำประปาดื่มได้จริง?

ผู้ตอบแบบสำรวจที่มีความคิดเห็นว่าน้ำประปาดื่มได้จริง (313 คน) ให้เหตุผลว่าน้ำประปาดื่มได้เพราะมีระบบการผลิตน้ำประปาที่ได้มาตรฐาน ที่ร้อยละ 74.61 รองลงมาคือ ได้รับการการันตีจากกรมอนามัย ร้อยละ 37.30 รวมทั้ง มีคุณภาพการทำงานของผู้ผลิต และสะอาดดื่มได้ ปลอดภัยจากสารเคมี ร้อยละ 13.79 ตามลำดับ รายละเอียดดังตารางที่ 4

ตารางที่ 4 ร้อยละของผู้ที่ตอบว่า “ทำไมคุณถึงคิดว่าน้ำประปาดื่มได้?”

5. สิ่งที่น่ากังวลเกี่ยวกับน้ำประปา

ผู้ตอบแบบสำรวจส่วนใหญ่ มีความกังวลเกี่ยวกับน้ำประปา ใน 3 ประเด็นแรก คือ ความสะอาดของสถานที่ผลิต (แหล่งผลิต/ผู้ผลิต และน้ำที่ใช้ผลิต) ร้อยละ 61.89 รองลงมาคือ ระบบการผลิตไม่ได้ตามมาตรฐาน ร้อยละ 44.49 และน้ำประปา/น้ำดื่ม ขาดแคลนในฤดูแล้ง ร้อยละ 31.21 อย่างไรก็ตามมีผู้ที่ไม่กังวลเกี่ยวกับน้ำประปา ร้อยละ 3.98รายละเอียดดังตารางที่ 5      

ตารางที่ 5 ร้อยละของผู้ตอบ “ สิ่งที่น่ากังวลเกี่ยวกับน้ำประปา”

ทั้งนี้ ผู้ตอบแบบสำรวจที่ตอบว่ากังวลในประเด็นอื่น ๆ ได้ให้ข้อคิดเห็นเพิ่มเติมเกี่ยวกับประเด็นที่กังวลเกี่ยวกับน้ำประปา ได้แก่

             1) เชื่อมั่นคุณภาพน้ำประปาจากแหล่งผลิต แต่ไม่มั่นใจในความสะอาดของท่อส่งน้ำที่ต่อออกมาจากแหล่งผลิตน้ำประปา มีท่อชำรุด หรือปนเปื้อนระหว่างทาง

             2) ท่อส่งน้ำที่ไม่ได้มาตรฐานความสะอาดและไม่มีหน่วยงานตรวจสอบ  โดยเฉพาะส่วนภูมิภาค

             3) จุดให้บริการน้ำดื่ม มีคนมาใช้จำนวนมาก ทำให้ไม่สบายใจเรื่องสุขลักษณะ

6. กิจกรรมใดจะเป็นประโยชน์ที่สุดในวันน้ำโลก?

วันที่ 22 มีนาคม ของทุกปี องค์การสหประชาชาติ (UN) กำหนดให้เป็นวันน้ำโลก (World Water Day) ในปี 2568 นั้น ใช้ธีมว่า “Glacier preservation” หรือ การอนุรักษ์ธารน้ำแข็ง ซึ่งผู้ตอบแบบสำรวจส่วนใหญ่มีความเห็นว่ากิจกรรมที่จะเป็นประโยชน์ที่สุดในวันน้ำโลกนี้ คือ กิจกรรมอนุรักษ์แหล่งน้ำเพื่อให้ใช้ได้ถึงคนรุ่นถัดไป ร้อยละ 88.58 รองลงมาคือ เฝ้าระวังภัยพิบัติร่วมกับประเทศเพื่อนบ้าน ร้อยละ 5.85 การแบ่งปันน้ำระหว่างพรมแดนอย่างยุติธรรม ร้อยละ 5.18 ตามลำดับ และอื่นๆ ร้อยละ 0.39 โดยระบุว่า ควรจัดสรรแหล่งกักเก็บน้ำให้มากขึ้น เพียงพอต่อความต้องการ ปรับปรุงน้ำประปาและน้ำดื่มให้สะอาด และสร้างความรอบรู้ให้แก่ผู้ใช้น้ำประปา รายละเอียดดังตาราง  

ตารางที่ 6 กิจกรรมใดจะเป็นประโยชน์ที่สุดในวันน้ำโลก?

ข้อมูลทั่วไปของผู้ตอบแบบสำรวจ

ผู้ตอบแบบสำรวจ 753 คน เป็นเพศหญิง ร้อยละ 75.80 ส่วนใหญ่มีอายุอยู่ในช่วง 25 - 44 ปี ร้อยละ 39.89 รองลงมาคือมีอายุในช่วง 45-59 ปี ร้อยละ 36.30  โดยมีอาชีพ รับราชการ/รัฐวิสาหกิจ/พนักงานของรัฐ/ลูกจ้างรัฐ ร้อยละ 40.29 รองลงมาคือ ธุรกิจส่วนตัว/ค้าขาย/อาชีพอิสระ ร้อยละ 13.16 เกษียณราชการ      ร้อยละ 8.24 ตามลำดับ ส่วนใหญ่อาศัยอยู่ในเทศบาลตำบล ร้อยละ 25.93 รองลงมาคือในพื้นที่เขตปกครองรูปแบบพิเศษ (กทม./พัทยา) ร้อยละ 25.80 และองค์การบริหารส่วนตำบล (อบต.) ร้อยละ 24.20 รายละเอียดดังตารางที่ 10

ตารางที่ 10 ข้อมูลทั่วไปของผู้ตอบแบบสำรวจ

ความร่วมมือโดย สำนักสุขาภิบาลอาหารและน้ำ

	Writer
	สุนิษา มะลิวัลย์

	Executive Editor
	เบญจวรรณ ธวัชสุภา

	Data Scientist
	ภัทราภรณ์ พวงศรี

	Graphic
	วิษณุ ศรีวิไล
	มนุษย์ผู้เชื่อวันพีซมีจริง